Koogerkerk.nl

Van Dam orgel van de Oosterkerk in Leiden

De Oosterkerk in Leiden is afgebroken in 1977.

Het uurwerk moest elke dag opgedraaid worden (trap van 104 treden).

Dit orgel werd, evenals het orgel in Zuid-Scharwoude, gebouwd door de firma Van Dam te Leeuwarden. Het is van latere datum, nl 1901. De Oosterkerk werd buiten gebruik gesteld in 1967 en is later gesloopt, evenals het orgel. Het pijpwerk kwam, met het manuaal, te liggen op de hooizolder van de boerderij van H. Koetsier te Zoetermeer. De sleeplade was niet meer aanwezig.

De dispositie van dit mooie orgel was:

De organist van de Kooger Kerk, Jan A. Jong, kreeg van de heer G. Verloop uit Schagen de gouden tip dat een flink deel van het pijpwerk van dit orgel te koop was. Dit orgel was in 1901 geplaatst ter vervanging van een orgel wat verkocht werd aan de gereformeerde kerk van Midwolda. Na een eerste oriënterend bezoek bleek de goede kwaliteit van het pijpwerk, en op 8 september 1977 (de verjaardag van J.A. Jong!) werd er in een plaatselijk café te Zoetermeer koop gesloten met de Kerkvoogdij. Ook de predikant was daarbij aanwezig. Er moest nogal onderhandeld worden over de prijs. Tenslotte legde Jong 5 groene briefjes van 1000 gulden op tafel en verklaarde naar de WC te gaan. Als het geld weg was bij terugkeer was de koop gesloten. Lag het geld er nog, dan zag Jong van de koop af. Het geld was weg.

De met * gemerkte registers waren niet te koop, daar deze een bestemming zouden krijgen in een door orgelbouwer de Jongh nieuw te bouwen orgel voor de Gereformeerde Gemeente te Zoetermeer. De aankoop van dat pijpwerk kon alleen privé, daar er van restauratie van het orgel in Zuidscharwoude op dat moment nog geen sprake was. Hij nam de volgende registers over:

Prestant 8' - discant naar Assen NH kerk 28.9.95

Quint 2 2/3' - naar Assen NH kerk 28.9.1995

Mixtuur 3-4 st - naar Assen NH kerk

Salicet 4' (Zuid-Scharwoude)

Klarinet 8' - 1978 naar Chr.Ger.kerk Alphen a/d Rijn

Subbas 16' (Zuid-Scharwoude) - Grootste pijpen (CC-A) naar Martinikerk Sneek

Fluitbas 8' (Zuid-Scharwoude)

Fagot 16' (Zuid-Scharwoude)

Trombone 8' (Zuid-Scharwoude)

Voorlopig werd het pijpwerk met het manuaal en de stokken van de Pedaal tongwerken opgeslagen in de koolboet van Meurs, Dorpsstraat 606 te Noord-Scharwoude, achter het ouderlijk huis van J.A. Jong. De pijpen werden provisorisch in hun stevels op de pijpstokken geplaatst en met een stofzuiger werden de eerste tonen ontlokt aan de pijpen. Opwinding en enthousiasme in de boet over de fraaie sonore klanken!

De Salicet werd al snel op de plek gezet van de Voix Celeste. De pijpgaten waren daarbij wat ruim, dus stond het pijpwerk lichtelijk scheef.

De Mixtuur en de Quint, aanvankelijk ook bedoeld voor Zuid-Scharwoude, bleken tijdens de restauratiewerkzaamheden niet geschikt voor dit orgel. Deze registers werden na verloop van tijd dan ook doorverkocht via Jan Jongepier. Zo verging het ook de Klarinet, die elders een nieuwe plaats kreeg.

Toen het orgel van de Kooger Kerk uiteindelijk gerestaureerd werd, was de aanwezigheid van dit oude pijpwerk aanleiding voor de Provincie hier een uitzonderlijke, extra subsidie voor te geven van 10.000 gulden. Voorts was voor organist Jos van der Kooy de toevoeging van een vrij pedaal reden om op dit Van Dam orgel les te gaan geven aan orgelstudenten van het Conservatorium te Alkmaar. Bij het materiaal was ook nog het manuaal. Dit is aan Gerard Leegwater geschonken. Enig loos pijpwerk uit het front is versmolten en gebruikt voor het aanmaken van de nieuwe Mixtuur en de Quint. De sleeplade was verdwenen. Het Pedaal heeft een plek gekregen in het Van Dam orgel van de hervormde kerk te Wemeldinge.

Het Van Dam orgel in de Oosterkerk te Leiden heeft slechts twee vaste organisten gehad: de heer H.J. van Leeuwen bespeelde het orgel vanaf de plaatsing tot oudjaar 1959, toen hij op 88-jarige leeftijd afscheid nam, na vanaf 1897 (eerst in de oude Oosterkerk) het orgel te hebben bespeeld.

De heer Karel van der Berg bespeelde het orgel van plm 1963-1967, het jaar waarin de kerk gesloten werd.