Het Pilcher orgel

Behalve het fraaie Van Dam-orgel uit 1881 is er in de Kooger Kerk nog een tweede orgel aanwezig voor gebruik bij cantorijen en in de liturgie.

Dit kleinere instrument is afkomstig uit Engeland. Het werd in 1851 geleverd aan een van oorsprong Schotse familie in Kensington (Londen) door de Londense orgelmaker William Pilcher. Nazaten van de eerste eigenaars schonken het later aan Westfield College (University of London) voor gebruik in de kapel van dit college.

Bij de overplaatsing en daarna werd het oude 18-toons pedaaltje helaas vervangen door een modern radiaal pedaal met 30 tonen. Gelukkig werden er geen wijzigingen aan het pijpwerk uitgevoerd.

In 1980 verving Westfield College dit orgel voor een veel groter nieuw gebouwd werk en bood toen het oude te koop aan. Het kwam daarna in Nederlands eigendom en werd in 1987 te Zuid-Scharwoude geplaatst, nadat het eerst nog enige tijd in de kerk te Kolhorn had gestaan.

De dispositie luidt als volgt:

Hoofdwerk (man I) C-c4 (61 toetsen) Open Diapason 8' Stop Diapason 8' Principal 4' Fifteenth 2 Sesquialtra 3 sterk

Nevenwerk (man II) C-c4 (61 toetsen) Dulciana 8' Flute 4' Clarinet 8'

Pedaal C-f' (30 toetsen) Double Diapason 16'   koppels: II-I en Ped.-I zweltrede (buiten werking)

Links het orgel vóór en rechts ná de restauratie.

De Open Diapason begint op klein c. De Stop Diapason is gedeeld in bas (C-B) en discant (c-c4) en dient ook voor de bas (C-B) van de Open Diapason en de Dulciana, die evenals de Open Diapason begint op co. Het opslaande tongwerk Clarinet (eveneens vanaf klein c)is op de registertrekkers nog aangeduid als Vox Angelica, die achteraf wel origineel bleek te zijn, en ook bewaard is gebleven, maar afgenomen van de lade ten gunste van de Clarinet. De Double Diapason is door middel van een koppeling ook te gebruiken in het hoofdwerk van C tot klein f. Dit register is origineel en staat in de kas, zodat we hier te maken hebben met een fors klassiek huisorgel. De hoogte van het meubel is 3,33 m.

Samenstelling van de Sesquialtra: C 13/5 11/3 1', c' 22/3 2 13/5' , fis'' 4 22/3 2', c''' 51/3 4 4' (dubbelkoor). Dit register is een zeldzaam voorbeeld van nog bewaard gebleven klassiek-Engelse Sesquialtra's. Op vele orgels werden deze later gewijzigd in romantische stemmen, wat thans vaak zeer betreurd wordt. Het Pilcher-orgel van Zuid-Scharwoude geeft daardoor in klein bestek een indruk van het Oudengelse orgelgeluid dat werd gekenmerkt door vocaalklank en een warm tertsplenum.

Dit specifieke orgel staat op een wat merkwaardige wijze als het ware aan de wieg van de Amerikaanse orgelbouw. Een broer van William Pilcher, Henry, emigreerde in 1832 namelijk naar Amerika, na aanvankelijk in Engeland met William te hebben samengewerkt (en door hem te zijn opgeleid). Henry werd de stamvader van een zeer grote orgelmakerij, die drie generaties standhield (tot 1944) en duizenden orgels afleverde. Uit de vroegste periode daarvan is helaas weinig bewaard gebleven. Zo geeft het orgel van de Kooger Kerk in feite nog de beste indruk van een bepaald vroeg orgeltype in de Verenigde Staten. Het grote Amerikaanse tijdschrift The Tracker schonk in verband hiermee enige tijd geleden uitgebreid aandacht aan het instrument te Zuid-Scharwoude.

De kas is palissander op mahonie met verguld lijstwerk. Het snijwerk kan worden beschouwd als laat-regency.

Nummer 67 van de Mixtuur, zowel in de kerk verkrijgbaar als ook via onze webwinkel, is een monografie over dit orgel, zijn bouwer en zijn eigenaars-bespelers. Eén van deze laatste, Irene Petrie, was een zeer bijzondere vrouw, die als zendelinge naar Kashmir ging.

De Stichting Collectie Verloop ondersteunt het onderhoud van dit Pilcher orgel.

Organistengalerij Pilcher orgel

Klik op een foto voor een vergroting